De Pamir Highway

De Pamir Highway is letterlijk een highway met grote stukken boven 4000 meter hoogte en zelfs een bergpas van ruim 4600 meter hoogte, maar net ietsje lager dan de Mont Blanc. De weg ligt tegenwoordig in Tadjikistan en Kirgizië, maar is aan het eind van de jaren dertig aangelegd Door de Sovjets. De eerste vraag is dan natuurlijk: Waarom? Waarom al die moeite doen om een weg aan te leggen door zo’n afgelegen en onherbergzaam gebied? Uiteraard waren de redenen militair. Aan het eind van de 19e eeuw was er tussen de Russen (toen nog geen Sovjetunie) en de Engelsen iets gaande wat nu bekend staat als “The great game”. De twee toenmalige wereldrijken raakten elkaar in Zuid-Rusland / Noord-India. Dat was reden voor allerlei spionageactiviteiten in dat grensgebied en onder andere voor de stichting van de garnizoenstad Murghab door de Russen. Voor de bevoorrading van die stad (eigenlijk meer een groot dorp met 5000 inwoners) hebben de Sovjets jaren later de Pamir Highway aangelegd. Overigens grensden toen de Sovjetunie en India allang niet meer. Om de spanningen in de regio te verminderen hebben de Russen en de Engelsen gegespeeld met de grenzen in de regio en onder andere Afghanistan de nogal rare uitstulping naar het oosten gegeven die het land nu nog heeft. Die uitstulping zorgde er mooi voor dat de twee landen niet meer grensden.

De Pamir Highway

De Pamirs zijn de hoogvlakten waarover de Pamir Highway is aangelegd en het moet gezegd het is nogal een prestatie geweest van de Sovjets. Alles wat erbij is gebruikt hebben ze moeten aanvoeren van honderden kilometers ver en dat in een gebied waar alle maanden van het jaar sneeuw kan vallen en waar op een paar herders in de minder koude maanden na niemand woont. Tegenwoordig is de weg een Walhalla voor fietstoeristen. Hij is grotendeels geasfalteerd, wel niet erg goed maar goed genoeg om over te fietsen en de uitzichten onderweg zijn echt super spectaculair. En natuurlijk kun je er ook goed lopen als je er kunt fietsen dus dat heb ik de afgelopen weken gedaan. Behalve fietsers ben ik ook flink wat motorrijders en zelfs twee wandelaars zoals ik tegengekomen.

Uitzicht onderweg

De vorige keer dat ik iets geschreven heb was ik in Khorog min of meer aan de voet van de Pamir Highway, al ligt Khorog zelf ook al op ruim 2100 meter hoogte. Vanaf Khorog ging het langzaam omhoog naar de eerste echte bergpas van ruim 4200 meter. Daar heb ik ruim 5 dagen over gedaan door kleine dorpjes langs een rivier. Langzaam werd de begroeiing steeds minder en steeds lager en na het laatste dorpje (met warmwaterbronnen) bleven er alleen nog wat lage struikjes over. Daar kwamen wel steeds meer hoge besneeuwde bergtoppen voor in de plaats. De meest opvallende twee bergen van ongeveer 6500 meter hoog met de prachtige namen Karl Marx en Engels, een mooie herinnering aan het communistische verleden. Het laatste stukje naar de pas was nog even goed steil en eigenlijk was het nogal onduidelijk wat nou echt het hoogste punt was (van die mooie bordjes daar doen ze hier niet aan) maar dat mocht de pret niet drukken. Voor het eerst met karretje over 4200 meter. Na de pas begonnen de echte Pamirs, de eerste hoogvlakte op ongeveer 4000 meter hoogte. Deels een soort van maanlandschap vol rotsen en zanderige stukken maar ook onverwacht veel water. Zout- en zoetwatermeren maar ook stukken moeras en dan overal daaromheen nog steeds die besneeuwde toppen. Erg bijzondere en spectaculaire uitzichten dus. Aan het eind van deze vlakte lag het stadje Murghab, maar vlak daarvoor nog een heel bijzonder stuk vol met kloven een beetje zoals ik me voorstel dat het er in bij de Amerikaanse canyons ook uit moet zien.

Koken voor het halve dorp – op de weg omhoog vanuit Khorog

Één van de hoogste toppen

Yaks op de eerste pas

In Murghab ben ik een paar dagen gebleven om uit te rusten en vooral om m’n voeten rust te geven. Die hadden ondertussen wat lelijke plekken opgelopen, iemand in hetzelfde hotel als ik dacht aan een soort schimmel, en daar heeft een aantal keer een dokter naar gekeken en het ook schoongemaakt. Inmiddels zijn die plekken verdwenen dus het moet geholpen hebben. Verder was er in Murghab bitter weinig te beleven. Het enige min of meer interessante was de bazaar, een verzameling containers die als winkeltjes dienst deden waar dan wel weer opvallend veel te krijgen was voor in zo’n uithoek. Grappig genoeg houdt Murghab zich ook niet aan de Tadjiekse tijd. Net als de hele provincie volgen ze de Kirgizische tijd vooral omdat er meer etnische Kirgiezen dan Tadjieken wonen, weer een gevolg van Stalins lijnentrekkerij.

Na Murghab werd het landschap weer anders. Veel door mineralen gekleurde bergen, van geel via oranje tot rood maar ook groen en zwart. En het ging omhoog, weer heel erg geleidelijk aan maar ik heb weer twee dagen lang alleen omhoog gelopen. Toen was ik aan de voet van de Ak Baitalpas, de hoogste op mijn route, 4655 meter hoog. 3 Kilometer voor de top stond een boerderij en daar mocht ik overnachten. Heel erg primitief, maar wel binnen en op die hoogte was ik daar erg blij mee. Erg arme mensen ook. Ze leefden van wat hun yaks opbrachten en dat was ook wat ze aten. Het ontbijt bestond uit warme yakmelk, yakboter, yakyoghurt en iets wat ze smetane noemen, ook van yakmelk, maar wat wij volgens mij niet kennen. Daarbij natuurlijk thee en brood. Iedereen bakt hier zijn eigen (wit)brood dus dat krijg je bij iedere maaltijd. Als avondeten was er aardappel, wortel en ui gebakken in veel te veel olie, uiteraard weer met brood en thee. Die groenten vormden ook altijd de basis voor de avondmaaltijd. Soms maken ze er soep van, soms wordt het gebakken en als je geluk hebt komt er nog iets graanachtigs of pastaächtigs bij maar daar houdt het vaak wel mee op. Eigenlijk is het onbegrijpelijk dat die mensen daarop kunnen overleven.

Uitzicht vanaf Ak Baitalpas

Goed, de volgende morgen dus op weg naar de top en ik had mazzel, na een paar dagen met erg matig weer, bewolkt, regenachtig, zelfs sneeuw, was het nu strak blauw en windstil, ideaal weer. Die laatste 3 kilometer naar de top waren steil maar het uitzicht aan de andere kant was echt super, prachtige kleurrijke bergen, het begin van een rivier, besneeuwde toppen en dan daarachter die strak blauwe lucht. Het klinkt ondertussen misschien eentonig maar dat was het absoluut niet. Het was schitterend. Een tijd staan kijken en toen moest ik natuurlijk weer omlaag, ongeveer 700 meter dalen richting het Karakulmeer. Dat is echt een enorm zout meer midden in een hele droge vlakte die op sommige stukken zelfs wel wat weg had van een woestijn. In de tweede wereldoorlog hebben er op een eiland in dat meer Duitse krijgsgevangen gezeten. Met die winterse temperaturen hier zal dat geen feest geweest zijn. De wegen langs het meer waren lang en vooral heel erg recht en dat werd op een gegeven moment wel een beetje saai. Als je de hele dag kaarsrecht vooruit loopt met recht opminder dan 50 meter het hek van de Chinese grens en links dat meer, hoe mooi ook, dan heb je dat op een gegeven moment wel gezien. Ik in ieder geval wel.

Karakulmeer

Aan het Karakulmeer lag het dorpje Karakul, het laatste dorpje in Tadjikistan. Vandaar was het nog 2 dagen lopen naar de grens. In die 2 dagen kwam ik nog wel 2 flinke bergpassen tegen, 1 van ruim 4200 en 1 van ruim 4300 meter, die laatste op de grens met Kirgizië. Dat was dus nog wel even flink doorstappen. De laatste dagen is het ook steeds harder gaan waaien, vooral ’s middags. Die wind stond het grootste deel van de tijd behoorlijk tegen en dat maakt tegen zo’n berg oplopen niet echt het allerfijnste om te doen. Om de Tadjiekse grenspost had ik me ook wat zorgen gemaakt. Ik had verhalen gehoord over fietsers die $150 moesten betalen om er door te mogen (en dat door uren te gaan zitten wachten niet hebben gedaan), maar gelukkig ging het bij mij allemaal soepel. De man in het eerste hokje moest ik zelfs wakker kloppen (en hij was daarna enorm chagrijnig), maar de tweede was erg vriendelijk en met een paar minuten was ik het land uit. Gek genoeg was de Kirgizische grenspost 20 kilometer verderop en ik heb dus 1 dag in niemandsland geslapen. Ook bijzonder was dat zogauw ik de pas op de grens over was het landschap erg veranderde. Het maanlandschap en de kale bergen zijn grotendeels verdwenen en gisteren op weg naar Sary Tash, het eerste Kirgizische dorp, heb ik door groene velden vol gras en bloemen gelopen. Op die velden ook een heleboel yurts en daarbij hele kuddes paarden. Daar heb ik er in Tadjikistan amper wat van gezien. Deels komt dat groene natuurlijk door de hoogte, ik ben na de pas snel 1000 meter gedaald, maar ook vlak na de pas was het al groener.

Laatste Tadjiekse pas

Ik ben nu dus in Sary Tash, niet helemaal het eind van de Pamir Highway, maar op 1 bergpas na hier maar 20 kilometer vandaan gaat het nu voorlopig omlaag in de richting van Osh de tweede stad van Kirgizië. Dat is hier 6 dagen lopen vandaan dus daarin kan ik mooi kennismaken met Kirgizië.